Ömral Ünsal Özkoç
Göç, belirli bir popülasyonun belirli iki coğrafik alan arasında gerçekleştirdiği, düzenli olarak tekrarlanan mevsimsel hareketlerdir. Kaynakların ve koşulların coğrafi bölgeler arasında süreli olarak yer değiştirdiği durumlarda, değişen şartlara uyum sağlamaya çalışan türler, ihtiyaçları doğrultusunda en elverişli alanlarda bulunabilmek için göç davranışını geliştirmişlerdir.
Böcekler, memeliler, deniz kaplumbağaları ve balıklar da dâhil olmak üzere birçok hayvan grubunda göç davranışı belirgin olmasına rağmen hiçbir grupta kuşlarda olduğu kadar geniş ölçekli değildir. Göç sonucunda, kuş türlerinin dağılımları, düzenli mevsimlik kalıplarla yerel, bölgesel veya küresel ölçekte sürekli olarak değişlik göstermektedir. Göç hareketliliği, en çok ilkbahar ve sonbaharda gerçekleşmektedir. Ancak dünyada bir yerlerde yılın her ayında mutlaka göç davranışına rastlanabilir.
Kutup sumrusu (Sterna paradisaea) ve göç yolları
Göç, hem kışlama alanından üreme alanına doğru hem de üreme alanından kışlama alanına doğru iki yolculuk içermektedir.
Bu tanımın rehberliğinde göç, albatroslar, penguenler ve ebabiller gibi kuşların, üreme dönemlerinde beslenmek için oldukça uzun mesafeler kat ederek yaptıkları uçuşları veya genç bir kuşun doğduğu veya ürediği yeri terk ederek başka bir alana yine üremek için yerleşmesini kapsayan “dispersal/saçılma” hareketlerini açıklamaz.
Aynı şekilde ipekkuyruk (Bombycilla garrulus), çaprazgaga (Loxia curvirostra) gibi türlerin besin kıtlığı yaşadıkları zaman mevcut bölgelerini terk edip besin kaynaklarınca elverişli başka bölgelere yayılmaları da yine göç olarak değil, “işgal” davranışı olarak tanımlanmaktadır.
Kuşların, karşılaştıkları farklı koşullara verdikleri cevapların sonucunda ortaya çıkan tercihler göç stratejilerini belirlemektedir. Bazı türler uzun mesafeleri büyük yakıt depoları ile kat ederken, bazı türler de az miktarda yakıt deposu ile kısa mesafeleri kat ederek göç etmektedirler.
Farklı türler gece, gündüz veya hem gece hem de gündüz göçü gerçekleştirebilirler. Bazı göçmen türler binlerce kilometre boyunca durmaksızın uçabilirler. Bu özellikle okyanus üzerinden göç eden kıyı kuşları için geçerlidir. Hiç ara vermeden yapılan bu uçuşlar 100 saatten fazla sürmeleri, yiyecek ya da su tüketmeden sadece vücuttaki enerji depoları ve açığa çıkartılan metabolik su tüketilerek gerçekleştirilmeleri ve oldukça yüksek bir hızda uçmaları bakımından diğer omurgalı gruplarındaki hareketlerden ayrılırlar.
Yapılan bir çalışmada, büyük suçulluklarına (Gallinago media) takılan geolocator adlı cihaz ile elde edilen sonuçlara göre sonbahar göçünde üç kuşun 6170, 6800 ve 4620 km’yi sırasıyla 72, 84 ve 48 saatte ara vermeksizin uçarak üreme alanlarından Tropikal Afrika’ya göç ettikleri belirlenmiştir.