Küresel Çevre Fonu (GEF/SGP) tarafından finanse edilen, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü 9. Bölge Müdürlüğünün desteklediği, Ankara Büyükşehir Belediyesi (ABB) ve mahalle muhtarlıklarının önemli katkılar sunduğu Ankara’nın Polatlı, Beypazarı, Gölbaşı, Güdül, Haymana ve Kızılcahamam ilçelerinde uygulamaları yapılan “Çiftçi Dostu Kuşlarla Tarım Daha Güvende Proje”miz tamamlandı.

Projenin hedef türleri olan leylek (Ciconia ciconia), küçük kerkenez (Falco naumanni), ibibik (Upupa epops) ve kukumav (Athene noctua) ile ilgili literatür araştırmasıyla kuşların geçmişte hangi ilçe ve mahallelerde görüldükleri, üredikleri ve yuva tercihleri ile ilgili veriler elde edildi. Literatürde elde edilen bilgilerle saha çalışmalarına başlandı. Yapılan güncel gözlemlerle literatür karşılaştırıldığında özellikle küçük kerkenez popülasyonunun tahmin edilenden daha fazla azaldığı belirlendi. Geleneksel mimarinin terk edilmesi ve tarımsal ürünlerin değişmesinin kırsal yerleşim yerlerinde yaşayan bazı türlerin azalmasındaki sebeplerden olduğu tespit edildi.

Ankara’nın 6 ilçesinde toplam 75 mahallede yapılan incelemeler sonrasında, türler üzerindeki tehditler ve bölge insanının projeye karşı yaklaşımlarına göre 11 tane pilot mahalle belirlendi. Literatüre göre köylerde üreyen küçük kerkenez popülasyonunun başta eski binaların yıkılıp yerine modern evler yapılması, çatıların onarılarak kuşların yuva yapacakları açıklıklar bulamaması gibi sebeplerden dolayı azaldığı ifade edilmektedir.

Yuvalama yerleri azalan kuşlara destek olmada çözüm olarak yapay yuvalar hazırlandı. Yuvalar muhtarlarla birlikte mahallelerin içinde uygun görülen yerlere yerleştirildi. Leyleklerin yuvalarını çatılara ve bacalara yapmasından ötürü, çatılarda çökme gerçekleştiği ve bacaların ise kullanılmaz hale geldiği belirlendi. Bunun gibi durumları önlemek adına leylekler için Ankara Büyükşehir Belediyesince yapay yuva platformları hazırlandı. Bu yuvalar mahalle içlerinde daha uygun yerlere belediyelerin ve muhtarların destekleriyle yerleştirildi. İstenmeyen yerlerdeki yuvaların yapay yuva platformlarına taşınması sağlandı. Elektrik direklerine yapılan yuvalarda elektrik çarpması sonucu yavrular ölmekte, elektrik kaçakları ve yangınlar meydana gelmektedir. Bu durumla ilgili elektrik idaresi ile iletişime geçilerek tespit edilen yuvalarda, iyileştirme ve izolasyon talep edildi.

Projede, kuşlarla ilgili araştırma dışında farkındalık çalışmaları da yapıldı. Pilot mahallelerde çalışmanın kalıcı olması için çerçeveli bilgilendirme posterleri mahallelerin ortak kullanım alanlarına asıldı. Proje ve kuşları tanıtan tabelalar ise mahalle girişlerine yerleştirildi. Projenin sürdürülebilirliği açısından yöre halkı ve bölgede yaşayan öğrencilerle; eğitim, tanıtım toplantıları gibi çeşitli etkinlikler yapıldı. Projenin ilk aşamasında yapılan anketle, leylek dışında hedef türlerin çok da farkında olunmadığı görülürken, proje sonunda yapılan ankette ise daha fazla kişinin türlerle ilgili farkındalık kazandığı görüldü.

Öğrenci eğitimlerinde, Güdül ilçesi Güneyce mahallesindeki çocukların ve mahalle halkının doğa farkındalığı konusunda en ilgili kesim olduğu görüldü. Kuşları tanıyan ve kuşlara yönelik tehditlerin de farkında olan öğrencilerle yapılan etkinlikte katılım sayısı yüksekti. Polatlı ve Güdül ilçelerinden toplam 190 öğrenciye ve 48 öğretmene hedef türler ve sınıf dışı doğa temelli eğitimler verildi. Projenin ve türlerin anlatıldığı eğitim ve tanıtım videosu, öğretmenlere yönelik yapılan online eğitim çalışması sosyal medyada paylaşıldı.

Yuva alanları azalan kuş türlerimiz için proje kapsamında yapılan yapay yuvaların başarılarını incelemek amacıyla 2022 ve 2023 yıllarında yuva kontrolleri yapıldı. Hedef türler de dahil çeşitli kuş türleri tarafından tercih edilen yuvaların 2023 yılındaki gözlemlerde, 2022 yılına göre daha fazla sayıda kullanıldığı kaydedildi. 2022 yılında Tatlıkuyu mahallesine yerleştirilen beş yuvadan biri küçük kerkenez tarafından kullanılırken, 2023 yılında bu sayı üçe çıktı. Bir yuvanın ise karatavuk tarafından kullanılmış olduğunu tespit edildi. Leylek yuvalarında ise 2022 yılında Kayabükü, Güneyce ve Akçakavak mahallelerinde toplam 13 yuvadan üçünün, 2023 yılında ise beş tanesinin kullanıldığı ve leylek yavrularının yuvalarından uçtuğu gözlendi. Yavru başarısı olan yuvalara kameralar yerleştirildi ve uzaktan yavru gelişimleri, yuva kullanımları izlendi.

Son olarak proje deneyimleri Mevcut Durum Raporu’nda yazılarak kurum ve kuruluşlar, STK’lar ve akademisyenlerle paylaşılması hedeflendi.

Çiftçi Dostu Kuşlarla Tarım Daha Güvende projesi sürecinde pek çok kişi ve kurumun desteği alınmıştır. Yapay yuva kullanan kuşların fotoğraflarının çekilerek proje ekibiyle paylaşılması, yuva yerlerinin belirlenmesi, yuvaların ve tabela ile posterlerin yerleştirilmesi sırasında bölge halkından destek alınmıştır. Destekleri için tüm mahalle muhtarlarına ve sakinlerine teşekkür ederiz.

Proje başlangıcında yapılan protokolle sürece destek veren T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü 9. Bölge Müdürlüğü Ankara Şube Müdürlüğü proje sürecinde her türlü çalışmada proje ekibi ile birlikte olmuş, çalışmalara katılmış ve başka kurumlarla resmi yazışmalar yaparak proje faaliyetlerinin sağlıklı bir biçimde uygulanmasına vesile olmuşlardır. Bölge Müdürü Sn. Hasan Başyiğit ile bir önceki Bölge Müdürü Sn. Musa Kaya’ya, İl Müdürü Sn. Elif Akyıldız’a ve her çalışmada proje ekibinin yanında olan Filiz Gök’e, proje tamamlandıktan sonra da bizlere destek vermeye devam eden Polatlı Şefliğinden Nalan Ergin’e Genel Müdürlükten Uzman Burak Tatar’a çok teşekkür ederiz.

Ankara Büyükşehir Belediyesi leylek yuvaları yapımı, taşınması ve yerleştirilmesi, ayrıca sosyal medya paylaşımlarıyla projenin tanınması açısından büyük bir destek sağlamıştır. Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Sn. Mansur Yavaş, Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanı Sn. Tolga Kepir ve tüm çalışanlarına, ayrıca özellikle yuva yerleştirme ve tabela taşınması konusunda destek veren Beypazarı ve Güdül Belediyelerine teşekkürlerimizi sunarız.

Hem Güdül hem Polatlı’da yapılan eğitimler sırasında proje ekibine önemli katkıları olan başta okul müdürlerimiz olmak üzere tüm öğretmenlere de teşekkür ederiz.

Güdül ilçesi Yeşilöz mahallesinde Doğa Araştırmaları Derneği’nin yürüttüğü başka bir proje olan Doğaya Güç Kat projesinde oluşturulan sivil toplum kuruluşu ağında yer alan Yeşilözüm Dayanışma ve Doğamızı Koruma Derneği bulunmaktadır. Proje sırasında yuvalar asılırken, pilot alanlarda yapılan anketler, arazi çalışmaları ve toplantılar sırasında kendi mahallelerinde yapılan çalışmalara destek vermişlerdir. Başta Cemalettin Erol olmak üzere dernek üyelerine teşekkür ederiz.

Proje başında literatür çalışmasında destek veren Özge Yaylalı’ya, arazi çalışmalarına destek veren Hakan Yel’e ve İbram Akın’a hem arazi çalışmalarına destek olan hem sahada video çekimleri yapan Enes Şensoy’a, saha ve yuva yapım çalışmalarında destek olan gönüllülerimizden; Akib Reza, Ali Berberoğlu, Can Caner, Didem Karagence, Doğucan Bulut, Elif Çinkılıç, Esra Mısır, Evren Yavuzcan, Fırat Köseoğlu, Hale Nur Taşçıoğlu, Halil Fırat, Kadir Galip Özcan, Karya Şafak, Melike Seyfe, Merve Seyfe, Mirey Sahillioğlu, Müge Ülkü, Sinem Kurtar, Sümeyye Tetik, Umut Hasanoğlu ve Vildan Acar’a, leylek yuva tasarımlarını ve deneyimlerini bizimle paylaşan Ömer Döndüren’e, GEF-SGP ailesine, özellikle de Gökmen Argun’a, Doğa Araştırmaları Derneği ekibine, eğitmenimiz Esra Fırat’a, yönetmenimiz Alkım Ün’e projeye vermiş oldukları katkılarından dolayı teşekkür ederiz.

Projemizin tanıtım ve eğitim videolarının senaryo yazarı, derneğimiz üyelerinden sevgili dostumuz Önder Cırık’ı, 6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş ve Hatay merkezli gerçekleşen ve 11 ilimizi etkileyen depremlerde Adıyaman’da kaybettik. Kendisini saygıyla anıyoruz.