Eskişehir’de bir doğa sever tarafından ölü halde bulunan leyleğin tam 34 yıl önce Macaristan’da dünyaya geldiği metal halka sayesinde öğrenildi.

Eskişehir Sivrihisar ilçesinde bulunan Balıkdamı Sulak Alanı yakınında yaşayan vatandaşımız 5 Temmuz 2019 tarihinde enerji nakil hattına takılarak ölen bir leylek buldu. Leyleğin bacağındaki “Budapest X843” numaralı metal halkayı fark ederek fotoğrafını Doğa Araştırmaları Derneğine gönderdi. Macaristan kuş halkalama merkezi ile iletişime geçen Doğa Araştırmaları Derneği, leyleğin Macaristan’ın Tolna kentinde 14 Haziran 1985 tarihinde halkalandığını öğrendi. Bu sayede Macaristan’da yapılan kuş halkalama çalışmalarında gelen veriler üzerinde bilinen en yaşlı kuşun Eskişehir Balıkdamı’nda bulunan leyleğe ait olduğu da öğrenilmiş oldu. Leyleklerin ortalama ömürlerinin 25 yıl olduğu kabul edilmektedir. Bilinen en yaşlı leylek ise 39 yaşında. Eskişehir’de bulunan leylek ise Macaristan’da kayıtlara geçen en yaşlı kuş.

Sonbaharda kuzeyden güneye inerek kışı sıcak ülkelerde geçiren leylekler ilkbaharda kuluçka alanlarına geri dönüyorlar. Temmuz ayı leyleklerin yavrularını büyütüp uçurmaya başladıkları bir dönem. Bu dönemde erişkin leylekler genellikle üreme bölgelerinde bulunmaktalar. Macaristan’da dünyaya gelen leyleğin bu yüzden de Eskişehir’de yuva yaptığı tahmin ediliyor.

Kuşların yarısından fazlası göç yolunda hayatlarını kaybediyor. Leylek ölümlerinde bilinen tehditlerin başında enerji nakil hatları geliyor. Her yıl binlerce leylek enerji nakil hatlarına çarparak ölüyor.

Balıkdamı sulak alanında bulunan leyleğin nakil hattında uzun süre kalarak feci şekilde öldüğünü belirten doğa sever vatandaşımız, alanda her yıl özellikle göç döneminde leylek, kartal, akbaba gibi geniş kanatlı kuşların enerji nakil hatlarına çarparak ve takılarak öldüğünü belirtti.  Daha önce ahşap olan direklerde çok daha fazla ölümün olduğu beton direklerle bunun azaldığı ama yine de kuş ölümlerinin olduğu, sazların kuru olduğu zamanlarda da yangın tehlikesine yol açtığını sözlerine ekledi.

Kuşların yaşamları ile ilgili birçok bilinmezi ortaya çıkarmak üzere tüm dünyada yüzyılı aşkın bir süredir uygulanan yaygın bir yöntemdir. Bu yöntemle, temelde kuşların göç yolları, üreme ve kışlama alanları, kaç yıl yaşadıkları, üreme ve hayatta kalma başarıları gibi veriler araştırılmaktadır. Ayrıca, tüm dünyada standart yöntemlerle yapılan ve her yıl tekrarlanan halkalama çalışmaları ile kuşların nüfuslarındaki değişimler takip edilebilmekte ve türlerin korunmasına yönelik kararlar alınabilmektedir.

Kuşların bireysel olarak tanınmasını, gerektiğinde morfometrik ve diğer ölçümlerin yapılmasını sağlamak maksadıyla kuşun yakalanıp tür, yaş ve cinsiyet gibi bilgilerinin kayıt edildikten sonra halkanın, kuşun bacak ya da bacaklarına takılması işlemine “halkalama” adı verilir.

Halkaların üzerinde halkalanan ülkeye özgü sabit bir adres ve her birey için farklı bir kod numarası vardır. Kod numarası kuşların bireysel olarak tanınmasını, adresler ise tekrar yakalanan ya da ölü bulunan halkalı bir kuşun halkalanma bilgilerine ulaşılabilmesini sağlar.

Ülkemiz birçok kuş türü için çok önemli göç yolları üzerinde bulunmaktadır. 1950-2000 yılları arasında Kızılırmak, Göksu ve Çukurova deltaları başta olmak üzere çeşitli bölgelerde kısa süreli, düzensiz çalışmalar yapılmıştır. 2002 yılı itibariyle düzenli ve kapsamlı halkalama çalışmalarına başlanmıştır. Ülkemiz Ulusal Halkalama Programı (UHP) olarak 2005 yılından beri Avrupa Halkalama Birliği’ne (EURING) dahildir.